Науырзым мемлекеттік табиғи қорығы

Науырзым мемлекеттік табиғи қорығы 1931 жылғы 30 маусымда құрылған. Қорықты құрудағы басты мақсат – қорықтың сирек кездесетін, бірегей табиғи кешендерін, жануарлар мен өсімдіктер әлемін табиғи жағдайда сақтау.
Науырзым мемлекеттік табиғи қорығының жалпы мәліметтері, климаты және өзендері.

Географиялық тұрғыдан Науырзым қорығы үш учаскеге бөлінген: Науырзым (139 714 га), Терсек (12 947 га) және Сыпсын (38 720 га). Учаскелер бір-бірінен 9-14 км қашықтықта орналасқан. Науырзым – бұл бірнеше геоморфологиялық деңгейден (теңіз деңгейінен 120-125 м биіктікте) тұратын жазық төрткіл-сатылы орын.

Қорық орындарының климатты күрт континентальды. Ол жазғы және қысқы температураның жоғары амплитудасымен ерекшеленеді. Бір жылдағы орташа ауа температурасы 2,4 °C-қа жетеді, ал аязсыз орташа кезең жылына 131 күнді құрайды. Қыста бұлтсыз және қатты аяз болады. Топырақ сәуір айының соңына дейін толығымен ериді. Жалпы бұл аймақ маусымдық және жылдық жауын-шашынның күрт өзгеруімен сипатталады.

Науырзым қорығы Торғай және Тобыл өзендерінің бассейндерінің ортасында ендік су алабында орналасқан. Маусымдық ағыны мен ендік бағыты бар уақытша су ағындары өзен желісінің негізгі өкілдері болып табылады. Шығыс бағыттағы ірі өзендер: Наурызым-Қарасу және Дана-Бике. Оңтүстік-батыстан тағы бір өзен ағып жатыр – ол Үлкен караелга.

Науырзым мемлекеттік табиғи қорығының өсімдіктер әлемі

Қорықта жоғары сатыдағы өсімдіктердің 687 түрі кездеседі. Наурзум қарағайлы ормандары реликті. Бес түрі ‒ эндемикалық (ақтаспа, Қостанай ақтаспасы, қызыл қайың) және осынша түрі ‒ реликті (қауырсын қау, ақ тұңғиық, ақ ши, жылтыр чий, Шобер ақтікені).
Батпақты-орман флорасына қос ұялы қалақай мен кәдімгі құлмақ, сондай-ақ осы аймақтарда сирек кездесетін бореалды түрлер жатады: екі діңгекті қияқөлең, батпақ аюбалдырған, жіңішке ұйпабас. Плиоцен түрлері қаракөк тал, құбашілік, мажыра, қоғажай түрінде кездеседі.

Оңтүстік ормандар екі түрмен сипатталады – шығыс жібілген, үшкір жемісті жиде. Аймақтың оңтүстігінде келесі түрлерді кездестіруге болады: кәдімгі арша, түйеқұсшөп, Альпі қашқаргүлі, Алтай қашқаргүлі. Бұл аймақ үшін сирек кездесетіні – жасыл құлпынай, Алтай доланасы, шалғынды атқонақ, бозғылт түсті зығыр, көпжылдық зығыр.

Қазақстанның Қызыл кітабына 5 түрі енгізілген: теңге жапырақ шықшөп, қызыл қайың, Шренк қызғалдағы, қатты жапырақты дұғаш, Мұғалжар ақжапырағы.
Науырзым мемлекеттік табиғи қорығының жануарлар әлемі

Науырзым қорығының жануарлар әлемі алуан түрлі. Құс әлемінде 282 құстың түрі бар. Белдемді далада егістік жадырақ, шабындық және аққанат бозторғай, кәдімгі тасшымшық, қара бозторғай жиі кездеседі. Көлдердің жанында және шалғынды өсімдіктері бар батыстарда қара бас шақшақ, жасылбас тағанақ, бөдене мекендейді.

Ормандардан үлкен түрлі-түсті тоқылдақ пен құрды, сондай-ақ орман жадырағын, мысықторғайды, қара сұрқарлығашты және т.б. кездестіруге болады. Қорықта жыртқыш құстардың 28 түрі бар: сұңқарлар, бүркіттер, құладындар, қаршығалар.

Наурызым көлдері сулы-батпақты және суда жүзетін құстардың көптеген ұя салатын жерлері: көк сүңгуір, қасқалдақ, даурықпа шүрегей, барылдауық. бар: олардың 36-сы Қазақстанның Қызыл кітабына, ал 23-і Халықаралық кітапқа енген.
Науырзым қорығында сүтқоректілердің 44 түрі тіркелген, ал тұрақты мекендеушілер – 42. Бұл елік, бұлан, суыр, қабан, түлкі, қасқыр, ақкіс, сілеусін, аққалақ, борсық және басқалар.

Сондай-ақ қорықта бауырымен жорғалаушылар бар: секіргіш кесіртке, дала абжыланы және қосмекенділер: тарбақа, жасыл құрбақа. Балықтардың 10 түрі бар, олардың арасында көлталма балық, сары және бозша мөңке, шортан кездестіруге болады. Соңғы жылдары осы аймақтың көптеген су қоймаларына тарғақ балық, сазан және пелядь ауып келді.