Абай облысы

Географиясы

Облыс Қазақстанның шығысында, шығысында Шығыс Қазақстан облысымен, оңтүстігінде — Жетісу облысымен, батысында — Қарағанды облысымен, солтүстік-батысында — Қазақстанның Павлодар облысымен, солтүстігінде — Ресеймен (Алтай өлкесі), оңтүстік — шығысында — Қытаймен (Шыңжаң-Ұйғыр автономды аудан) шектеседі.

Жер бедері

Облыстың басым бөлігін қазақ ұсақ шоқыларының шығыс бөлігі алып жатыр және биіктігі 500-700 м толқынды жазық. Оңтүстік-шығысында Зайсан және Балқаш-Алакөл қазаншұңқырлары бөліп тұрған биіктігі 3000 м дейінгі Тарбағатай жотасы созылып жатыр.
Облыстың солтүстік бөлігі қара топырақты топырақта даламен жабылған, бірақ облыстың көп бөлігінде шөлді дала басым.

Гидрографиясы

Қазақстанның барлық су қорларының 40%-дан астамы елдің шығысында шоғырланған.
Облыстың басты су артериясы – Шүлбі СЭС орналасқан Ертіс өзені.
Абай облысында көптеген көлдер бар, олардың ішіндегі ең ірілері – Алакөл және Сасықкөл, сондай-ақ Шүлбі су қоймасы.

Климаты

Климаты күрт континентті, ауа температурасының үлкен тәуліктік және жылдық амплитудасы бар. Қысы қатал, жазы ыстық. Қаңтардың орташа температурасы -17 ° С, шілде + 21 ° С, жауын-шашын жылына 300 мм түседі. Желдің орташа жылдық жылдамдығы — 2,3 м/с, ауаның орташа жылдық ылғалдылығы –66 %.

Тарихы

Абай облысының аумағында XIX ғасырда Орта жүз тайпалары: Наймандар (Бура,Тәуке, Қаратай, Қаракерей, Матай, Садыр, Тортуыл рулары), Арғындар (Бәсентиін, Қаракесек, Тобықты рулары), Тарақты, Керей және Уақ тайпалары өмір сүрген.
1939-1997 жылдары осы аумақта әкімшілік орталығы Семей қаласында болған Семей облысы болды (2007 жылдан бастап Семей). Семей облысы 1939 жылы 14 қазанда КСРО Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен құрылды және Қазақстан Республикасының құрамында болды. 1997 жылғы 3 мамырда Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Жарлығымен Семей облысы таратылып, оның аумағы Шығыс Қазақстан облысының құрамына енді.
2022 жылғы 16 наурызда Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Парламент палаталарының бірлескен отырысы кезінде Қазақстан халқына Жолдауында сөз сөйлеп, Абай облысын құруды ұсынды:

... Семей аймағында Абай облысын құруды ұсынамын. Семей қаласы жаңа облыстың орталығы болады. Осы мәселені аймақ тұрғындары көптен бері айтып жүргенін білемін. Қазір ол жақта шешімін таппаған түйткілдер аз емес. Мысалы, аймақтың ішкі инфрақұрылымы әбден тозған.

Облыс 2022 жылғы 8 маусымда Қазақстан Президентінің 2022 жылғы 4 мамырдағы Жарлығына сәйкес құрылды. Абай облысының құрамына 1997 жылға дейін бұрынғы Семей облысының құрамына кірген аумақтар кірді.
2022 жылғы маусымда референдумнан кейін бекітілген Конституцияға енгізілген түзетулерге, сондай-ақ Президенттің 2022 жылғы 8 маусымдағы Жарлығына сәйкес облыс әкімдері облыс орталықтарының, Республикалық маңызы бар қалалардың, астананың мәслихаттарында дауыс беру барысында жаңа қағидалар бойынша сайланады.

Әкімшілік бөлінісі

Облыстың құрылу кезіндегі дайындық барысында бірқатар әкімшілік өзгерістер жүргізілді:

• Тарбағатай ауданы бөлінді, оның орнында екі аудан құрылды — Ақжар ауылында әкімшілік орталығы қысқартылған Тарбағатай ауданы (ол Шығыс Қазақстан облысының құрамында қалды), сондай-ақ Ақсуат ауылында әкімшілік орталығы бар Ақсуат ауданы, ол Абай облысына берілді.
• Көкпекті ауданының құрамынан бөлу жолымен Самар ауылы әкімшілік орталығы бар Самар ауданы құрылды; жаңадан құрылған Самар ауданы Шығыс Қазақстан облысының құрамында қалды, ал қысқартылған Көкпекті ауданы Абай облысының құрамына берілді.

Әкімшілік қайта құру нәтижесінде Абай облысы 8 ауданнан және облыстық бағыныстағы 2 қаладан (қалалық әкімдіктер) тұрады:

1. Абай ауданы
2. Ақсуат ауданы
3. Аягөз ауданы
4. Бесқарағай ауданы
5. Бородулиха ауданы
6. Жарма ауданы
7. Көкпекті ауданы
8. Үржар ауданы
9. Курчатов қаласы
10. Семей қаласы